Remerciez-le!

Remerciez @Admin pour avoir partagé cet document gratuitement, de la manière la plus simple, en partageant sur les réseaux sociaux.

O Lilith i demonach jej pokrewnych Miej się na straży przed pięknem jej włosów

O Lilith i demonach jej pokrewnych Miej się na straży przed pięknem jej włosów I klejnotami, co w dal błyszczą het. Gdy raz tym spęta któregoś z młokosów, Już go z swych objęć nie wypuści wnet. (Faust, I, 4134-4137) Wampiryzm biblijny i asyrobabiloński W Starym Testamencie na temat Lîlît istnieje tylko jedna dość tajemnicza wzmianka w Iz 34,14. Etymologię nazwy w języku hebrajskim najczęściej wywodzi się z layla (asyryjskie leila) „noc” stąd w folklorze Lilit przedstawiana jest jako kudłaty stwór nocny. Ta nazwa z kolei najprawdopodobniej jest zapożyczeniem akadyjskiego lilitu, a ta prawdopodobnie pochodzi od sumeryjskiego líl. Na ślad mitu Lîlît natrafiamy w baśni Gilgamesz i wierzba zachowanej na tabliczkach. Gilgamesz musi tam zmierzyć się z demonem ki-sikil-líl-lá, którego z Lîlît się utożsamia, demon tam opisany zamieszkuje pień wierzby doglądanej przez boginię Inannę (Anat) nad brzegiem Eufratu. Sama cząstka líl oznacza demona związanego z burzowym wiatrem, stąd w tradycji akadyjskiej występują wspólnie trzy demony porywistego burzowego wiatru – lilû, lilitu i (w)ardat lilî. Według wierzeń babilońskich należało uważać na lilû aby nie wleciała (albo nie wleciał – demon ten występuje zarówno w postaci męskiej jak i żeńskiej przy czym częściej w męskiej jako postać z tułowiem psa, ogonem skorpiona i członkiem byka) przez okno. Pozostałe dwa demony posiadają dodatkowe konotacje seksualne. Zarówno lilitu jak i (w)ardat lilî były opisywane jako demony żeńskie wędrujące w poszukiwaniu męża, aby go usidlić. W tak zamierzchłej przeszłości jednak demony te nie miały aż tak wyraźnych cech demonów seksualnych i nie ulega wątpliwości, że to zostało dopiero później bardzo rozwinięte w tradycji tak semickiej jak i chrześcijańskiej. Mimo tego, zwłaszcza (w)ardat lilî, „dziewica pozbawiona mleka” już wtedy symbolizowała również seksualne patologie – bezpłodność i niezaspokojoną bezowocną żądzę. Ślady etymologiczne i archeologiczne wskazują, że mit ten był mocno rozpowszechniony w Mezopotamii i Syrii, sama legenda rozwinięta została przez Żydów, a jeden z amuletów z Arslan Taš zawiera imię tego demona co wskazuje, że tradycja znana była również Fenicjanom. Próbowano się zabezpieczyć przed zgubnym wpływem tych demonów o czym świadczy wiele zachowanych formuł egzorcyzmów jak np. ten datowany na 1500-1200 r. p.n.e.: „Może chodzi o śmierć lub złodzieja... / lub złego upiora... / O lilu, lilitu lub służkę lilitu, / które wprowadziły się do domostwa..., syna..., żeby go gnębić lub zabić, / I przywiązane z tyłu domu mieszają zmysły domu, / Zmieniają jego umysł, wyrywają mu nerki, przyciskają jedną do drugiej, / oko człowieka pozbawiły łez”. Różne tłumaczenia Biblii w różny sposób tłumaczą Lîlît, najczęściej albo zachowując nazwę własną bez zmian (to głównie w nowszych przekładach np. Biblii Tysiąclecia) albo tłumaczą termin jako greckie „Lamia” (np. w Wulgacie) choć np. w Septuagincie termin został przetłumaczony jako „bezogoniasta małpa”. Sam termin Lamia jest Lîlît bardzo pokrewny. Prawdopodobnie wywodzi się od akadyjskiego Lamaštu, jednego z najzłośliwszych demonów-wampirów mezopotamskich rodzaju żeńskiego który w tekstach występuje obok Pazuzu (demona zarazy o człowieczo-psiej głowie, syna Hanpy, króla złych duchów powietrza) i (w)ardat lilî. Lamaštu jest kolejnym demonem związanym z płciowością. Przyjmuje bądź to postać inkuba bądź gorączki po to aby przerwać kobiecą ciąże lub wykraść dzieci: „przynieście mi swoich syneczków (mówi ona), abym nakarmiła ich mlekiem, / i wasze dziewczynki abym ich przypilnowała; / do ust waszych córeczek pragnę włożyć mą pierś”. Wracając do Biblii, Lîlît pojawia się w rozdziale sądowniczo-profetycznym w kontekście zniszczonego Edomu. Fragment brzmi „zdziczałe psy spotykają się z hienami i kozły będą się przywoływać wzajemnie; co więcej Lilit tam przycupnie” ( Iz 34,14). Wszystkie wymienione zwierzęta mają mocne powiązanie symboliczne z demonami pustyni, także sama Lilit może być odczytana z fragmentu dwojako – bądź jako „demon nocy” bądź jako nazwa sowy pójdźki, co w praktyce niewiele zmienia, gdyż nazwa sowy w języku hebrajskim pochodzi od nazwy demona, a sama Lilit już w tradycji babilońskiej właśnie z sową była najbardziej powiązana i utożsamiana (miała również powiązania z panterą). Dość powiedzieć, że na słynnej terakotowej sumeryjskiej tabliczce z Ur pochodzącej z II tysiąclecia p.n.e. która jest najstarszym znanym przedstawieniem lilitu (podpisanej jako Lillake) jej postać po obu stronach ma przycupnięte sowy i lwy u stóp, a w dłoniach symbole sprawiedliwości. Jednym ze specyficznych starotestamentowych terminów którym przypisuje się znaczenie demoniczne w kontekście wampiryzmu jest `aluqāh. Jest to określenie które występuje na kartach Starego Testamentu zaledwie raz w Prz 30,15 we fragmencie zawierającym stare przysłowia kananejskie i z kultury Ugarit. Termin ten występuje w wielu podobnych formach w okolicznych językach semickich – syryjskim, arabskim, etiopskim, akadyjskim, jednakże w żadnym nie ma ściśle demonicznego znaczenia, a w znaczeniu podstawowym tłumaczy się go jako „pijawka”. Mimo tego istnieją przesłanki świadczące iż `aluqāh jest terminem demonicznym, część autorów próbuje nawet utożsamiać ją ze staroarabskimi Ġūl i Silāt oznaczającymi złe dżiny, co jednak przyjmuje się dość sceptycznie, zwłaszcza iż oba terminy mają bardzo szerokie folklorystyczne konotacje. Na jednym z amuletów odnalezionych w Arslan Taš widnieje zaklęcie ochronne przeciw demonowi który obmalowany został na jednej z tamtejszych płyt pamiątkowych i może być utożsamiany z `aluqāh jako żeńskim demonem ssącym krew, napis na amulecie lhšt lmzh z fenickiego tłumaczy się właśnie jako „ssący krew”, sam zaś lmzh pojawia się w Pwt 32,24 jako mzy’rb i jest tłumaczony jako „głodny”. Także sam fragment Prz 30,15 dość jednoznacznie wskazuje na osobowe cechy `aluqāh: „Pijawka ma dwie córki „Przynieś, przynieś”. Trzy rzeczy nigdy nie są syte, cztery nie mówią: „Dość””. Mimo tego między demonologami istnieje dość trwały spór dotyczący „pijawki” i większość skłania się raczej ku pozostawienia jej w zwierzęcym znaczeniu zwłaszcza iż termin pasuje w tej formie do swego miejsca w tekście. Jest bardzo prawdopodobne że mamy tu do czynienia z nazwą własną oznaczającą tak „pijawkę” jak i rodzaj istoty demonicznej ssącej krew przy czym zwyczajnie nie sposób jednoznacznie ustalić w którym znaczeniu termin ten został użyty. Jest to o tyle prawdopodobne, że w późniejszej tradycji żydowskiej `aluqāh nabrał już wyraźnie dwoistego charakteru i stał się wampiryczną istotą demoniczną która wnika w ciała nierozważnych którzy piją wodę z bagna lub z rzeki. Aby temat wyczerpać należy jeszcze wspomnieć o tym iż J.J. Glueck próbował `aluqāh etymologicznie wywieść od arabskiego `alāguā („kopulacja”) co pozwoliłoby dość jednoznacznie powiązać „pijawkę” z demonologią jako uosobienie zarówno ssania krwi jak i pasji erotycznej co bardzo zbliżyłoby znaczeniowo `aluqāh do Lilith, niestety jest to teoria mocno naciągana i właściwie już obalona. Tradycja judaistyczna i antyczna Tyle Biblia, po jej przeanalizowaniu zająć trzeba się tradycją, a w szczególności tradycją żydowską która mit Lilith przeanalizowała i rozwinęła w sposób niesamowicie bogaty i wielowątkowy. Mit Lilith prawdopodobnie przeniknął do żydowskich legend podczas niewoli babilońskiej i wśród Żydów w Mezopotamii bardzo silny był aż do VII wieku. Wszystkie zachowane opowieści pochodzą z ksiąg niekanonicznych mimo iż wzmianki o Lilith są już u pseudo-Izajasza, legenda pierwszego rozwinięcia zaś doczekała się w Alfabecie Ben Siry, potem w Talmudzie, targumach i u kabalistów. Skąd wzięła się Lilith? Według jednej z wersji mitu genezyjskiego, pewnego dnia Bóg kazał Adamowi nazwać wszelkie żywe stworzenia, ten zaś patrząc jak zwierzęta podchodziły do niego parami poczuł zazdrość na widok ich miłości i próbował bezskutecznie spółkowania z wszystkimi samicami (do dzisiaj jest to dość powszechny zwyczaj wśród ludów pasterskich Środkowego Wschodu, opisuje go nie tylko Pięcioksiąg ale również Poemat o Gilgameszu). Dlatego zaczął błagać Boga o towarzyszkę. Bóg usłuchał Adama i z brudu i błota (a nie z pyłu) ulepił Lilith, pierwszą kobietę. Ze związku Adama z Lilith a także Naamą (jej imię znaczy „przyjemna” i pierwotnie oznaczało „demona śpiewającego bożkom przyjemne pieśni” dopiero trochę później przyjemność jednoznacznie powiązano z rozpustą), siostrą Tubal-Kaina powstał Asmodeusz, Lewiatan i niezliczona rzesza demonów (spotyka się też wersję mówiącą iż demony powstały dopiero w wyniku jej związku z Samaelem oraz iż Lilith jest matką zebub czyli „much” oraz, że po tym jak Kain zabił Abla, Adam stracił chęć do spółkowania z Ewą i ostatecznie rozstał się z nią po stu trzydziestu latach abstynencji, a jej miejsce zajęła na powrót Lilith). Inna wersja tego mitu mówi iż Bóg stworzył Adama i Lilith jednocześnie, jako jedną istotę połączoną plecami, a potem by ich ciągłe spory uśmierzyć stwór ten został podzielony na dwie istoty. Adam i Lilith ciągle się jednak kłócili gdyż Lilith była jedyną istotą na świecie która Adamowi nie chciała się podporządkować, uznawała się za równą jemu gdyż tak jak on została ulepiona przez Boga (lub stworzona w tej samej chwili – zależy od mitu). Przez to odmawiała leżenia na plecach gdy Adam chciał z nią spółkować co doprowadzało go do pasji. Kiedy Adam próbował przemocą zmusić ją do posłuszeństwa, Lilith wykrzyknęła tajemne niewymawialne imię Boga (Szem ha-meforasz), wzniosła się w powietrze na skrzydłach które jej urosły i na zawsze odeszła. Adam poskarżył się Bogu, że jego towarzyszka go opuściła, Bóg zaś niezwłocznie wysłał na jej poszukiwanie trzech aniołów Senoja, Sansenoja i Semangelofa aby przyprowadzili Lilith z powrotem. Ci odnaleźli ją nad Morzem Czerwonym w towarzystwie lubieżnych demonów z którymi spółkowała i rodziła im ponad sto lilim dziennie (woda w tradycji bliskowschodniej bardzo przyciągała demony, stąd właśnie nad morze uciekła Lilith i stąd było tam wiele demonów, lilim natomiast to nazwa dzieci Lilith które dość powszechnie później utożsamiano z inkubami – męskimi demonami seksualnymi i przed którymi ustrzec miało błogosławieństwo zapisane w uploads/Geographie/ o-lilith-i-demonach-jej-pokrewnych.pdf